Τα Βουνά δεν έχουν ιδιοκτήτες.
…Και μίλησε ο άνθρωπος και αντάμωσε με τα ψηλά βουνά και θεώρησε ότι τα έκανε δικά του και έφτιαξε κοινωνίες διαφορετικές στον χρόνο και στον χώρο. Η ανθρώπινη πράξη δημιουργεί τόπους με νόημα. Η οικειοποίηση της γης δίνει τη μορφή που ο κάθε πολιτισμός θεωρεί εποικοδομητική.
Μπορούν να έχουν τα βουνά ιδιοκτήτες ή είναι κοινός πόρος αδέσμευτος; Για να μπορέσουμε να απαντήσουμε στα ερωτήματα αυτά οφείλουμε να διερευνήσουμε και να ασκήσουμε κριτική αν χρειαστεί, στους ιστορικά διαμορφωμένους τρόπους παραγωγής καθώς και στα ευρύτερα πολιτικό-οικονομικά συστήματα των οποίων αποτελούν μέρος.
Κάνοντας μια μικρή ιστορική αναδρομή μπορούμε να διακρίνουμε την ανθρώπινη παρουσία στην ύπαιθρο να «παρεμβαίνει» με δύο τρόπους όσον αφορά την οικονομία και τους τρόπους παραγωγής. Από τη μια πλευρά έχουμε τις προ-βιομηχανικές κοινωνίες όπου οι τρόποι παραγωγής βασίζονται στις αξίες χρήσεις, δομημένες σε μια οικονομία αυτοσυντήρησης και από την άλλη τη νεωτερική κοινωνία που βασίζεται σε μια οικονομία κέρδους- κατανάλωσης και θεσπισμένων ανταλλακτικών αξιών.
Το σημερινό φαντασιακό προτάσσει την εμπορευματοποίηση όλων των πλευρών της ζωής, δεν θα γλίτωναν οι φυσικοί πόροι. Σπουδαίοι κοινωνικοί επιστήμονες όπως ο Bourdieu και η Ostrom προκρίνουν λύσεις διαχείρισης των φυσικών πόρων από τις τοπικές κοινότητες, οι οποίες κατανοούν με τον δικό τους οικολογικό τρόπο τα τοπικά συστήματα. Αυτές οι κοινότητες συλλαμβάνουν και βιώνουν τις περιοχές τους όχι σαν έναν απλό χώρο αλλά σε τ ό π ο με ιστορία, συναισθήματα και πρακτικές.
Τα βουνά μας δεν είναι απλά ένας χώρος, αλλά ένας τόπος όπου δρώντα υποκείμενα συνυπάρχουν και θέλουμε να συνεχίσουν να συνυπάρχουν δίνοντας τους εναλλακτικές επιλογές μιας πραγματικής βιώσιμης ανάπτυξης των τόπων τους και όχι μια τυφλή βιομηχανική πράσινη ανάπτυξη.
Κλάδοι όπως η εθνο-οικολογία δίνουν σαφή προτεραιότητα στην ιθαγενή γνώση και στις ιθαγενείς κοσμολογίες..Επομένως αν υποθέσουμε ότι τα βουνά «ανήκουν» σε αυτούς που τους θρέφουν, δηλαδή πρωτίστως στις κοινότητες που ενυπάρχουν εντός τους και θέλουμε να προστατεύσουμε τους ορεινούς μας όγκους από κάθε λογής τυχοδιώκτες θα πρέπει να δώσουμε την προσοχή μας στην ανασυγκρότηση τους, στην προώθηση της πολιτιστικής τους κληρονομιάς και στην κατοχύρωση της ύπαρξης τους στο σύγχρονο αστικοποιημένο γίγνεσθαι.
Η προστασία των βουνών μας περνάει αναγκαστικά από τους κατοίκους τους, η παρουσία των οποίων απειλείται. Αυτοί θα είναι στην πρώτη γραμμή. Θα πρέπει να μάθουμε να σκεφτόμαστε, ειδικά όσον αφορά τους φυσικούς κοινούς πόρους όχι με βάση μια προσωρινότητα, αλλά περνώντας σε μια δημιουργική αντεπίθεση, να δομήσουμε συνθήκες, προτάσεις, επιλογές, ώστε να μπορούν οι άνθρωποι να επιλέξουν έναν αποκεντρωμένο δρόμο ζωής και όχι μια στείρα άρνηση ,η οποία ίσως μόνο καθυστερήσει για λίγο το ‘’αναπόφευκτο’’.
To όραμα της ομάδας μας βασίζεται σε αυτήν ακριβώς την πίστη στις ορεινές μας κοινότητες, οι οποίες θα μπορούσαν μέσα από τις τοπικοποιημένες οικονομίες τους να συνδέονται οργανικά και λειτουργικά, ακολουθώντας ένα άλλο μονοπάτι ανάπτυξης, που θα κάνει τους ανθρώπους συμμέτοχους και όχι απλά παρατηρητές δρομολογημένων αποφάσεων που αφορούν τη γη τους.
Τα βουνά δεν έχουν ιδιοκτήτες, έχουν ανθρώπους που κατοικούν προσωρινά σε αυτά με μοναδικό χρέος να τα παραδώσουν στα παιδιά των παιδιών τους.
Στη φωτογραφία, η κυρία Ελένη πρώην κάτοικος της παλιάς Βίνιανης στην Ευρυτανία. Πλέον κατοικεί στη Νέα Βίνιανη που χτίστηκε λίγο παραδίπλα από τη παλιά, όμως συνεχίζει να βόσκει τα πρόβατα της και τα γελάδια στα παλιά της λημέρια.
του Γιώργου Λούκα